„Zaproszenie młodych ludzi do pracy w parlamentarnym zespole jest w polskim parlamencie rzadkością. Cieszę się, że ten zespół powstał, i zachęcam was do ciągłej, organicznej pracy” – powiedział Marszałek Senatu prof. Tomasz Grodzki, otwierając w Senacie posiedzenie inauguracyjne Parlamentarnego Zespołu do spraw Młodzieży.
Marszałek wskazał na ogromną wagę problematyki, której poświęcone było spotkanie, a dotyczącej sytuacji młodych na rynku pracy w Polsce. Zachęcił też uczestników do wypracowania postulatów i rekomendacji w formie dokumentu, ponieważ „zgodnie z łacińską maksymą verba volant, scripta manent – słowa ulecą, a zapisane pozostaną”. „Jestem pewien, że owoce prac tego zespołu będą słodkie. Pamiętajcie, że Senat jest dla was zawsze otwarty i jesteście tu mile widziani” – powiedział Marszałek.
Przewodniczący Parlamentarnego Zespołu ds. Młodzieży, senator Jerzy Wcisła zaznaczył, że zespół powstał z inicjatywy młodych działaczy społecznych z różnych miast Polski i będzie stanowić platformę współpracy młodzieży z politykami. Zgodnie z przyjętą nowatorską formułą w skład zespołu wejdą Rada Młodzieżowa, do której przystąpić może każdy przedstawiciel organizacji młodzieżowej, oraz Rada Ekspertów z udziałem akademików i przedstawicieli organizacji zajmujących się sprawami młodzieży, a także reprezentantów instytucji właściwych w omawianych przez zespół obszarach. „Uważam, że my, politycy zawodowi, powinniśmy stworzyć młodzieży możliwość zawalczenia o swoją przyszłość. Chcemy, by młodzi ludzie mieli prawo głosu, wykorzystali je, i mogli kształtować taką Polskę, która za 10–20 lat będzie odpowiadała ich marzeniom. Zaczynamy od tego, co dla młodych kończących edukację jest najważniejsze – od wejścia w dorosłe życie, wejścia na rynek pracy” – zapewnił przewodniczący.
Doktor Jakub Sawulski z Polskiego Instytutu Ekonomicznego omówił problemy rynku pracy dla młodych w Polsce. Jak wynika z badań, „moment wejścia na rynek pracy jest kluczowy, ponieważ determinuje całą przyszłość zawodową, bo to wtedy młody pracownik uczy się funkcjonowania na rynku pracy i akceptowania oferowanych mu rozwiązań” – powiedział Sawulski. Decydujący wpływ ma na to sytuacja makroekonomiczna i obowiązujące regulacje prawne. Obecnie rynek pracy w Polsce cechuje duża niestabilność. Odsetek zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych i czasowych jest w Polsce jednym z najwyższych w Europie. Problem ten dotyka obecnie 58% młodych pracowników w naszym kraju. Negatywne konsekwencje tego zjawiska polegają m.in. na tym, że młodzi mają zdecydowanie gorsze standardy pracy niż pozostali pracownicy, pracodawcy nie chcą inwestować w podnoszenie ich kwalifikacji, obniża się również wskaźnik dzietności, ponieważ pary czekają z decyzją na dziecko do momentu podjęcia zatrudnienia stałego. Co gorsza, z badań wynika, że osoby rozpoczynające pracę zawodową od umowy cywilnoprawnej mają o 50% mniej szans w perspektywie trzech lat na umowę o pracę na czas nieokreślony. Tymczasem w ubiegłym roku tylko z umów cywilnoprawnych rozliczyło się Polsce około miliona młodych pracowników.
Bartosz Kopeć, wicedyrektor Departamentu Prawnego w Głównym Inspektoracie Pracy, mówił o zatrudnianiu młodych ludzi na tzw. umowach śmieciowych. Opowiedział o naruszeniach prawa pracy oraz zatrudnianiu pracowników na umowę cywilnoprawną zamiast umowy o pracę. Zaznaczył, że w przypadku młodych pracowników jest to podyktowane chęcią oszczędności, często za zgodą samych pracowników. Wskazał na potrzebę zmian legislacyjnych, aby skutecznie walczyć z tym zjawiskiem. Z zaprezentowanych przez GIP danych wynika, że w 2019 r. spośród skontrolowanych 43300 umów cywilnoprawnych zakwestionowano 4213 umów.
O teorii dualnego rynku pracy mówił dr Sergiusz Prokurat z Instytutu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk. Zakłada ona istnienie podziału na dobre i złe miejsca pracy. Ostatnie są źle płatne, ale łatwo dostępne. Decydując się na taką pracę, pracownik rezygnuje z rozwoju zawodowego. W przypadku dobrych miejsc pracy, które zapewniają profesjonalny rozwój, obowiązują wysokie kryteria wejścia – pracodawca sprawdza konkretne umiejętności, więc dla potencjalnego pracownika kluczowy jest kapitał relacyjny i posiadanie odpowiednich kompetencji. Zdaniem dra Prokurata restrukturyzacja rynku pracy powinna koncentrować się na sprzyjaniu powstawaniu dobrych miejsc pracy dla osób o wysokich kwalifikacjach. A warunkiem tego jest stabilność prawna i podatkowa, lepsza ochrona praw własności oraz priorytetowe potraktowanie inwestycji. Jako rozwiązanie problemu polegającego na braku miejsc pracy dla młodych wskazał uzależnienie wysokości płacy minimalnej od wieku zatrudnionego. Obecnie wysoka płaca minimalna prowadzi bowiem do wypadania z rynku pracy najmłodszych, niedoświadczonych pracowników. Dr Prokurat za istotne uznał opracowanie długofalowej strategii funkcjonowania młodych na rynku pracy, systemowe wspieranie przedsiębiorczości, a także ustrukturyzowanie praktyk – w Polsce nie funkcjonuje bowiem żadna instytucjonalna koordynacja systemu praktyk zawodowych. Postulował także przekształcenie urzędów pracy, które obecnie koncentrują się na dostarczaniu ofert pracy, w centra doradcze, które zajmowałyby się doradztwem psychologicznym i pomagałyby młodym ludziom rozeznać, jaką pracę chcą wykonywać i w jaki sposób działa rynek pracy.
O tym, jak może wyglądać przyszłość emerytalna młodych obecnie Polaków, mówiła dyrektor Departamentu Statystyki i Prognoz Aktuarialnych w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Hanna Zalewska. Istotnym elementem polskiego systemu emerytalnego jest czynnik demograficzny, który ma największy wpływ na fundusz ubezpieczeń społecznych zarówno w wymiarze globalnym, jak i indywidualnym. W prognozach demograficznych przewidywany jest wzrost średniej długości życia emerytów o 32 lata w przypadku kobiet i o 24 lata w przypadku mężczyzn w perspektywie najbliższych dziesięcioleci, a równocześnie prognozowany jest ujemny przyrost naturalny, w konsekwencji czego co roku będzie ubywać ok. 100 tysięcy pracowników. Do 2080 r. grupa osób w wieku produkcyjnym zmaleje o ponad osiem milionów, a w wieku poprodukcyjnym będzie blisko 35% polskiej populacji. Zmieni się tzw. piramida wieku i czynnik demograficzny będzie miał bardzo istotny wpływ na wysokość emerytur. Wyższa emerytura będzie możliwa tylko w przypadku dłuższego opłacania składek emerytalnych i późniejszego przejścia na emeryturę.
Emilia Szczurkowska z Europejskiej Fundacji Rozwoju Przedsiębiorczości mówiła o nieprzystawalności polskiego systemu edukacji do potrzeb rynku pracy w związku z czwartą rewolucją przemysłową, której jesteśmy obecnie uczestnikami. Spowoduje ona automatyzację w każdym obszarze życia i pociągnie za sobą rewolucyjne zmiany na rynku pracy – wiele zawodów przestanie istnieć, a najbardziej potrzebne będą kompetencje cyfrowe i tzw. umiejętności miękkie. Dlatego w Polsce istnieje pilna potrzeba dyskusji nad reformą systemu edukacji. Obecny model jest anachroniczny. Uczniom przekazywana jest wiedza nieadekwatna do potrzeb dzisiejszego świata i rynku pracy. Szkoła powinna zacząć kształcić umiejętności przyszłości – kompetencji cyfrowych, w zakresie cyberbezpieczeństwa, umiejętności korzystania z danych, krytycznej analizy informacji, logicznego myślenia i umiejętności rozwiązywania złożonych problemów. Kluczowe będą także kompetencje społeczne – umiejętność pracy w zespołach wirtualnych, w międzynarodowym środowisku. Młodym ludziom niezbędna jest również wiedza w zakresie ekonomii i przedsiębiorczości. Bez reformy systemu edukacji polska młodzież nie będzie miała kompetencji potrzebnych na rynku pracy.
O stanie zdrowia psychicznego i poziomie kompetencji społecznych polskiej młodzieży z perspektywy praktyka mówiła dyrektor Szkoły Podstawowej Montessori w Elblągu Ewelina Majchrzak. Jej zdaniem uczniowie polskich szkół są wystawieni na długotrwały stres i nie uzyskują w szkole umiejętności samoregulacji. Kultura pracy w Polsce wymaga od pracowników zachowywania emocji dla siebie. Młodzi pracownicy, niepotrafiący rozładować stresu, często zapadają na choroby psychosomatyczne. Z powodu przewlekłego napięcia trudno im się nauczyć nowych umiejętności i podejmować nowe wyzwania. Zdaniem dyrektor Majchrzak polski system edukacji przygotowuje do tego, co już było, a nie do tego, co jest i co będzie. Dlatego wymaga gruntownej zmiany, i to od najwcześniejszego etapu edukacji. Dla rozwoju człowieka największe znaczenie ma bowiem wczesna edukacja, już od przedszkola.
Mateusz Zarzecki, prezydent Międzynarodowego Stowarzyszenia Studentów Medycyny IFMSA-Poland, skoncentrował się na problemach związanych z bezpłatnymi praktykami studenckimi w Polsce. Obowiązkiem odbycia takich praktyk objęci są studenci studiów z zakresu nauk medycznych, prawa, mediów, finansów, ubezpieczeń, marketingu i HR. Rocznie ok. 150 tys. studentów kierunków medycznych musi odbyć bezpłatne praktyki studenckie, które stanowią integralną część procesu kształcenia i obejmują ponad 600 godzin. Warto rozważyć wprowadzenie zmian w niewydolnym obecnie systemie praktyk, polegających m.in. na: wprowadzeniu stypendiów pokrywających koszty zakwaterowania i dojazdów na praktyki, wypłacaniu dodatków dla opiekunów praktyk, tak aby wykazywali oni większe zaangażowanie w opiekę nad praktykantami, włączeniu praktyk zawodowych do pensum asystentów, ujednoliceniu porozumień i umów pomiędzy uczelniami a placówkami prowadzącymi praktyki studenckie. Można byłoby również w większym stopniu wykorzystać fundusze europejskie na sfinansowanie takich praktyk.
Podsumowując obrady, przewodniczący Wcisła zapowiedział rozważenie podjęcia prac nad inicjatywą zmierzającą do zróżnicowania płacy minimalnej oraz nad rozwiązaniami w zakresie praktyk studenckich. „Musimy skupić się na szukaniu korzystnych dla młodzieży rozwiązań długofalowych. Niestety demokracja przez swoją kadencyjność nie sprzyja rozwiązywaniu długofalowych problemów” – podsumował.
www.senat.gov.pl
