Krajowy Plan Odbudowy, w ramach którego w ciągu kilku lat może zostać w Polce wydane ok. 260 mld zł, budzi ogromne zaniepokojenie zarówno w Polsce, jak i w UE. Zastrzeżenie są zasadniczo podobne: trudno będzie ten program rozliczyć. Nie ma w nim ustalonych kryteriów, które zadecydują o tym, jakie inwestycje będą dofinansowane, ani określonych wartościami mierzalnymi rezultatów. Ja od początku uważam, że lepiej doprowadzić do upadku tego rządu i przyspieszonych wyborów, niż dać PiSowi – poza społeczną kontrolą – władzę nad 270 mld zł.
Przypomnę, że z 12 mld Funduszu Inwestycji Lokalnych Elbląg uzyskał wsparcie w I turze na jedną inwestycję ok. 6 mln zł, a miasta na prawach powiatu zostały generalnie pominięte. W Senacie podczas prezentacji programu przez przedstawiciela premiera skupiłem się właśnie na tym, w jaki sposób KPO traktuje samorządy, szczególnie miasta na prawach powiatu i regiony Polski Wschodniej.
Przypomnę, że jednym a celów unijnego Funduszu Odbudowy – czyli z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności – jest zmniejszanie nierówności w wymiarze terytorialnym. Ów wymiar terytorialny jest ściśle zdefiniowany i obejmuje obszary województw tzw. Polski Wschodniej: Warmię i Mazury, Podlasie, województwa lubelskie, świętokrzyskie i podkarpackie.
COVID-19 pogłębił trudną sytuację w tych regionach, gorzej uprzemysłowionych, z gorszą infrastrukturą, za to z większym niż w innych regionach udziałem sektora turystyki w gospodarce. Jaka jest pomoc dla turystyki? Trwają żenujące spory, czy dać Warmii i Mazurom 200 czy 300 mln zł. Przypomnę, że w turystyce i gastronomii – w naszym regionie – w 2020 roku co 5 osoba straciła pracę.
Jeśli podobny scenariusz powtórzy się w realizacji Planu Odbudowy, to staniemy się Polską Gorszego Sortu, miejscem, gdzie mieszka się za karę – bo ludzie w tych regionach zarabiają mnie, jeżdżą gorszymi drogami, a cel zmniejszania nierówności nie będzie miał szansy na realizację. W każdym razie, Plan Odbudowy pozwala takie obawy zgłaszać.
Innym problemem, który dotyczy Elbląga i miast na prawach powiatu jest zdefiniowany upadek miast średnich w Polsce, sukcesywnie tracących swoje funkcje subregionalne – także na skutek polityki fiskalnej państwa. Niestety – choć Krajowy Plan Odbudowy te problemy dostrzega, to – poza stwierdzeniem faktu – nie pokazuje, w jaki sposób będzie wspierał wychodzenie takich miast z kryzysu.
Obawy, które przedstawiłem dotyczą bardzo zasadniczych dla Polaków spraw – bo w Polsce wschodniej mieszka co czwarty Polak, a w miastach na prawach powiatu co trzeci.
Będąc senatorem z Elbląga i z Warmii i Mazur nie mam żadnego powodu, by taki program poprzeć bez solidnych gwarancji, że pieniądze trafią do naszego miasta i regionu.
Domagamy się, by nad Krajowym Planem Odbudowy zasiedli ponownie – nie tylko politycy PiS – ale przede wszystkim środowiska samorządowe – które choćby z racji 50% udziału w inwestycjach publicznych powinny być traktowane – nie jako petent w kolejce do pieniędzy – ale jako współautor Krajowego Plany Odbudowy i gwarant, że środki, które w ogromnej ilości mogą napłynąć do Polski wpłyną na rzeczywisty skok rozwojowy Polski.
Senat zaproponował formułę w ustawie o Agencji Spójności i Rozwoju. Najprościej byłoby ją po prostu przyjąć, albo zaproponować podobne rozwiązanie, ale ustawowe, zapisane a nie tylko w formie deklaracji – że będziemy słuchali i szukali dobrych rozwiązań.
Póki takich gwarancji nie będzie, ten Plan jest bardziej zagrożeniem niż szansą dla dużej części Polski i Polaków.
Dodam, że nie widzę dla Polski i Europy zagrożenie, jeśli parlament odrzuci Plan Odbudowy i jeśli spowoduje to upadek rządu. Po prostu pieniądze dotrą do Polaków kilka miesięcy później, ale będą uczciwie i transparentnie rozdzielone. M.in. bez pomijania Elbląga. Oczywiście, jeszcze liczę na to, że się PiS opanuje i zaproponuje formułę uczciwego zarządzania środkami Funduszu Odbudowy.
